Kimyada B simgesiyle bilinen bor elementi, oksijen ile bağlanmaya meyilli olduğundan tabiatta birçok bor-oksijen bileşeni mevcuttur. Dünya bor rezervlerinin yaklaşık %70’i Türkiye’de (Kütahya Emet, Balıkesir Bigadiç, Bursa ve Eskişehir) bulunmaktadır. Günümüzde bilhassa temizlik ürünleri, ziraî ürünler, yakıt pilleri ve kozmetik ürünlerde yaygın olarak kullanılmaktadır. Son yıllarda borun bitki ve hayvan sağlığı üzerinde önemli rol oynadığı fark edilmiş ve borla ilgili birçok çalışma yapılmıştır.
Bor çalışmaları; özellikle kemik sağlığı, beyin fonksiyonları, kanserler ve hormon sistemi üzerinde yoğunlaşmaktadır. Borun insan vücudunda 300 civarında enzimin yapısında bulunması, hücre zarının bütünlüğünde önemli rol oynaması, kalsiyum ve D vitamininin bağırsaklardan emilmesini artırması, bağışıklık sistemini güçlendirmesi ve metabolizmayı canlandırması gibi birçok olumlu özelliği tespit edilmiştir. Yapılan çalışmalarda akciğer, prostat, meme ve rahim kanserleri gibi bazı kanserlere karşı koruyucu ve tedavilerine yardımcı olduğunun tespit edilmesi, borun ne kadar önemli olduğunu göstermektedir.[i] “Derdi veren devasını da verir.” deriz ya, borun pek çok derde derman vesilesi olarak ihsan edilmiş olduğu görülmektedir.
Kemikler, Hormonlar ve Beyne Etkileri
Bor en fazla kemiklerimizde birikir. Borun kalsiyum, magnezyum ve D vitamini üzerinden kemik sağlığına müspet tesirleri, diyet ile yeterli bor alımının, kemikleri sağlamlaştırdığı ve kemik büyümesini uyardığı, bu yüzden büyüme çağındaki çocukların takviye maksatlı bor kullanabileceği ifade edilmektedir. Borik asit, moleküler seviyede osteoblastik aktiviteyi, yani kemik yapımını ve kemik dolgunluğunu hızlandırmaktadır. Bu tesirleri ile borik asidin kemik kırıklarını iyileştirmede faydalı olduğu da gösterilmiştir. Osteoporoz (kemik erimesi) riski taşıyan kadınlarda yapılan bir çalışmada, bor takviyesiyle kemiklerin dokusunun %60’a varan oranda daha sağlıklı olduğu görülmüştür.[ii] Diğer yandan, borun beyin sağlığı açısından da koruyucu olduğunu, Alzheimer, Parkinson ve panik atak gibi rahatsızlıklara karşı direnç kazandırdığı da belirtilmiştir.[iii] Bazı araştırmalar da şeker hastalığı, yaşlanma ve vücut zindeliği için faydalı bir mineral olduğunu söylemektedir.[iv]
[i] B. Tural, S. Tural, Y. K. Haspolat, Farklı Yaklaşımlarla Endüstriyel ve Sağlık Alanında Bor, Ankara: Orient Yayınları, 2022, s. 129.
[ii] A.g.e.
[iii] Z. S. al-Rawi ve ark. “Serum boron concentration in rheumatoid arthritis: Correlation with disease activity, functional class and rheumatoid factor”, J. Exp. Integr. Med., 2013, 3, 9–15.
[iv] C. Militaru ve ark. “Oral resveratrol and calcium fructoborate supplementation in subjects with stable angina pectoris: Effects of lipid profiles, inflammation markers, and quality of life”, Nutr., 2013, 29, 178–183; A. Yılmaz, “Her Derde Deva Hazinemiz Bor”, Bilim ve Teknik, Mayıs 2002, 38–41.
