1987’de Irving Biederman’ın geliştirdiği geon (geometric ions) teorisine göre insan, nesneleri temel bileşenleriyle tanıma eğilimindedir. Kuram, geometrik şekillerin nesne algısındaki rolünü açıklar.
Geonlar, yapısal olarak belirgin temel şekillerdir ve farklı açılardan bakıldığında bile tanınabilirler. Silindir, koni ve küp bu şekillere örnektir. Araştırmalar, geon hatları örtüldüğünde nesnenin tanınamadığını, ancak bazı hatlar açık kaldığında nesnenin kolayca algılandığını göstermektedir.
Benzer bir durum yazılı dilde de görülür. Kelimelerde harflerin yerleri değiştirildiğinde metin önce yabancı görünse de okuyucu onu doğru şekilde algılar:
Oukduuğnuz bu praargaf hralfeirn yrei kraışıtralırak klamee aılmnışıtr. Fkaat bu druum kleimelrei alnmaanzıa egnel dğelidir. Zria byein nseneelri praçaalradn zyiade bir büütn oalaark ynai öürntsüel aglıalr. Bu syaede ilk bkaıtşa ybaacnı gbii gröüenn iafdleeri alnammaızı sğlaar.
Tıpkı bu örnekte görüldüğü gibi, beynimiz son derece düzenli ve uyumlu çalışır. Nesneleri gölgesinden ya da uzaktan tanıyabilmemiz, eksik bir resmi zihnen tamamlayabilmemiz, bu işleyişin örneklerindendir. Beynin bu incelikli mekanizması gibi, vücudumuzdaki her bir sistem, fail-i mutlak olan Rabbimize şükür vesilesidir. Zira yaratılan her şeyde hikmetler vardır:
“Onlar ki Allah’ı gâh ayakta divan durarak, gâh oturarak, gâh yanları üzere zikreder, göklerin ve yerin yaratılışı hakkında düşünür ve derler ki: ‘Ey Yüce Rabbimiz! Sen bunları gayesiz, boşuna yaratmadın. Seni bu gibi noksanlardan tenzih ederiz. Sen bizi o ateş azabından koru!’” (Âl-i İmrân, 3/191).
Kaynaklar
Canan, S. (2015). Değişen Beynim. İstanbul: Tuti Kitap, 255–256.
Engelkamp, J. & Zimmer, H. D. (2006). Lehrbuch der kognitiven Psychologie.
Goldstein, E. B. (2007). Wahrnehmungspsychologie (7. Aufl.). Heidelberg: Springer Spektrum.
Yıldırım , S. (2007). Kur’ân-ı Hakîm’in Açıklamalı Meali. İstanbul: Define Yayınları
