İstanbul Üniversitesi’nin batılı tarzda bir eğitim vermesi 1846 yılında isminin “Dârülfünûn” şeklinde değiştirilmesi ile başlamış olmasına rağmen; geleneksel medrese tarzında eğitim verdiği dönem de geçmişine dâhil edilir. Bu resmî kabule göre İstanbul Üniversitesi; 30 Mayıs 1453’te, “Medâris-i Semâniye ve Fatih Dârüşşifâsı” ismiyle Fatih Sultan Mehmed tarafından açılmıştır.
Osmanlı Devleti’nin ilk yükseköğretim müessesesi olan ve “Felsefe ve Edebiyat”, “Tabiî İlimler” ve “Matematik ve Hukuk” olmak üzere üç şubeden oluşan Dârülfünûn; “Fenler evi” ya da “Bilimlerin kapısı” anlamına gelmektedir ki bu isim Dârülfünûn’u medreselerden ayıran en belirgin özelliktir. 1845 yılında Sultan Abdülmecit’in isteği doğrultusunda, “Meclis-i Muvakkat-i Maarif” (Geçici Eğitim Meclisi) tarafından hazırlanan eğitim programı çerçevesinde, Meclis-i Vâlâ tarafından onaylanarak açılan Dârülfünûn, başlangıç safhasında modern tahsil görmüş ve Osmanlı bürokrasisinde görev yapacak memurlar yetiştirmeyi hedeflemiştir. Sistem olarak askerî hedefli eğitim modernleşmesinden sivil hedefli eğitim modernleşmesine geçilmiş olması en önemli farkıdır.
