Kur’ân-ı Kerim’de en fazla yer alan kıssa, Hazreti Musa’nın (aleyhisselâm) ve İsrailoğullarının kıssasıdır. Tevrat’ta da bu kıssa, geniş bir yer bulur. Hazreti Musa, Firavunların kendilerini kral ve ilah (!) ilan ettikleri bir zamanda doğmuştur. Antik Mısır’ın bâtıl inancına göre, Firavun bir ilahın tecessüm etmiş hâli olarak kabul edilmiş, tapınaklardaki ayinler de onun adına yapılmıştır.[i]
Milattan önceki tarihî kayıtlara göre, Nil civarında yaşayan halklar, kendilerine çok menfaati olan inek gibi bazı hayvanları ilahlaştırmış, astronomik hadiseleri sözde ilahlarla ilişkilendirerek Mısır mitolojisinin doğmasına sebep olmuşlardır.[ii]
Sosyal çevrenin ve geleneklerin, liderlerini tanrılaştırmadaki etkisi nedir? Kur’ân ve Sünnet’te, sosyal çevrenin kişi üzerinde oluşturacağı ifsat etkisi anlatılmakta ve insan bu konuda uyarılmaktadır.[iii] Her toplumda belli bir gelenek vardır ve bazı gelenekler zamanla insanlarda bir körlüğe yol açabilir. Toplumların kültleri, tabuları, efsaneleri ve bağlılıkları; mitolojik bir evren kurgulama kapasitesine sahiptir. Mısır halkı, Mısır’ın kuruluşunu kâinatın yaratılmasıyla özdeşleştirmiş ve devletlerine kutsallık atfetmişlerdir. Firavunların taç giyme törenleri, bu kutsallığın yenilenmesi görevi olarak kabul edilmiştir. Kendilerine böyle bir rol biçilen Firavunlar, devleti kaostan uzak tutacak kişiler olarak görülmüştür.[iv] Bu anlayış, Antik Mısır’daki savaşların ve parçalanmışlıkların ardından gelen refah döneminin sağlanması ve devam ettirilmesiyle de alâkalıdır. Bu düzeni sağlayacak olan Firavunlara da ilahî bir kimlik verilmiştir! Hazreti Musa (aleyhisselâm) bu bâtıl anlayışta kaos ve kargaşayı temsil eden şahsiyet olarak kabul edildiği için İsrailoğulları onun getirdiği dine karşılık atalarının dinini öne sürmüşlerdir:[v] “Onlara: ‘Gelin Allah’ın indirdiği buyruklara tâbi olun!’ denildiğinde: ‘Hayır, biz babalarımızı ne durumda bulduysak ona uyarız.’ derler. Babaları bir şeye akıl erdirememiş ve doğruyu bulamamış olsalar da mı onlara uyacaklar?” (Bakara, 2/170).
[i] Ömer Faruk Harman, “Firavun”, islamansiklopedisi.org.tr/firavun
[ii] Amy Calvert, “Creation myths and form(s) of the gods in ancient Egypt”, smarthistory.org/creation-myths-and-forms-of-the-gods-in-ancient-egypt/
[iii] Bkz.: Furkan, 25/28–29; Buharî, Kitabü’l-Edeb, 2101.
[iv] İbrahim Yıldız, “Kur’ân-ı Kerîm’de Atalar Geleneği ve İnanca Etkisi”, KSÜ İlahiyat Fakültesi Dergisi,
26, 2015.
[v] Ertuğrul Döner, Savaş Menteş, Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Eylül 2022, s. 173–200.
