Akıl, insanı hayvanlardan ayıran, ziyasını kalbten alan manevi bir nurdur. Dinimiz, Cenab-ı Hakkın insana bahşettiği en büyük nimetlerden birisi olan aklın korunmasına son derece önem vermiş ve aklı perdeleyen maddeleri haram kılmıştır.
Sürekli bilgi akışına maruz kaldığımız çağımızda, manipülasyonun (hileyle yönlendirmenin) karar verme mekanizmamızın üzerindeki doğrudan ve dolaylı etkileri nedir? İrademiz ve hürriyetimiz hangi seviyede engelleniyor?
Günümüzde iradelere görünmez zincirler vuruluyor. İnsanların maruz kaldıkları bazı manipülasyon türleri: medya manipülasyonu, demagoji, beyin yıkama, ideoloji aktarımı, veri manipülasyonu, manipüle edici reklam, bilgi kontrolü, klasik şartlanma, öğrenilmiş çaresizlik, akran baskısı, polemik, diyalektik, hipnotik trans ve sübliminal mesaj.
Amerikalı dilbilimci ve felsefeci Noam Chomsky’e göre, kitlelere karşı kullanılan 10 manipülasyon stratejisi şu şekildedir:
1.Odak noktalarını değiştirerek onları oyala:
Kamuoyunun dikkatini gereksiz konulara çevir ve onların zihinlerini sürekli meşgul et. Bu, onların çevrelerindeki önemli değişikleri fark etmelerini önler. Zihinlerini basit TV programları ve bilgi kirliliğiyle meşgul et. Farklı mecralardan yoğun bir bilgi akımına maruz kalan insanların bir an bile durup derin bir tefekkür ve muhasebe yapmalarına müsaade etme.
- Problem oluştur ve çözümü yine sen sun:
Bu metoda “problem-reaksiyon-çözüm” metodu da denir. Bir kitlenin kanaati, A noktasından B noktasına taşınmak istenir. Muhatap kitleden geri bildirim almak için bir problem oluşturulur. Böyle bir durumda kitle, acil bir önlemin alınmasını bekler. Maruz bırakıldığı durum sebebiyle, “Birileri hemen bir şeyler yapmalı” şeklinde bir beklentiye girer. İşte tam bu anda, ulaşılmak istenen B noktasının tek ve en doğru çözüm olduğuna inandırılır. Bu metotta B noktasının ne olduğu pek önemli değildir. Kitle ne pahasına olursa olsun o noktaya gelip zihnini rahatlatmak ister.
- Değişiklikleri tedricî bir şekilde sun:
Hedefine bir anda değil, kitleleri tahrik etmeden, yavaş yavaş ulaş.
- Meseleleri erteleyerek hedefine ulaş:
Bu strateji kitleyi, atılan adımların kısa vadede kötü, ancak uzun vadede herkesin yararına olacağına inandırır. Hedefe götüren vasıtaları meşrulaştırır.
- Kitleyle sanki bir çocukla konuşuyormuş gibi konuş:
Kullandığın dilin seviyesini, hatta tonlamanı bir çocukla konuşuyormuş gibi ayarla. Muhatabın 12 yaşındaymış gibi konuşursan, onu o seviyeye indirmiş olursun ve toplumu bu yönde şekillendirirsin.
- Fikirlere değil duygulara odaklan:
Bilgi değil duygu ver. Bu şekilde kitlelere bilgiler senin perspektifinden ulaşır. Hamasî bir nutuk ile bir kitlenin zihinleri kontrol edilir ve onlara akıl, mantık ve vicdana ters hükümler ve kanaatler bile kabul ettirilir. “1000 yıllık Alman hâkimiyeti için kesin çözüm” diyerek bir milleti dört cephede aynı anda savaşa sokmak ve onların milyonlarca insanı din veya ırklarından dolayı katletmelerini sağlamak mümkündür.
- Kitleyi cahil bırak:
Muhatap kitle, kontrol edilme tekniklerini anlayacak seviyeye çıkamasın. Eğitimin seviyesini mümkün mertebe aşağıda tut ki gücü elinde bulunduranların ulaşabildiği akademik seviyedeki bilgilere kitleler erişemesin.
- Halkı bayağı ve kayıtsız kıl:
Belli rol modellerini kullanarak basit, uçarı, hatta saçma hayat tarzlarını normalleştir.
- Muhalif olmayı ve direnmeyi kötü göster: Toplum vicdanında başarısızlıkların sadece kendi yetersizliklerinden kaynaklandığı duygusunu oluştur. Onlara aciz oldukları hissini telkin et ki sistemi sorgulamasınlar.
- İnsanı onun kendisini tanıdığından daha iyi tanı:
Son yıllardaki araştırmalarla birlikte, kitlelere verilen bilgi ile sistemin tepesinde duranların erişebildikleri bilgiler arasında bir uçurum oluştu. Biyoloji, nörobiyoloji, psikoloji, sosyoloji ve sibernetik gibi alanlarındaki ilerlemeler sebebiyle gücü elinde tutan kesimler, fertleri onların kendilerini tanıdığından daha iyi tanıyor.
Bütün bu stratejilere ve tahribata karşı kalbimizi, vicdanımızı, aklımızı ve latifelerimizi nuranî kaynaklarla beslemek, ortak insanî değerlerin bütün dünyada yerleşmesi ve canlı kalması için eğitim, yayıncılık ve diyalog faaliyetlerine devam etmek üzerimize bir vecibedir.
Kaynaklar
Achbar, Mark; Noam Chomsky, (1996). Wege zur intellektüellen Selbstverteidiğüng: Fabrikation von Konsens. (Tercüme: Helmut Richter). Frankfurt am Main: Trotzdem Verlag.
Barsamian, David, (2001). Propaganda and the Public Mind: Conversations with Noam Chomsky. London: Pluto Press.
Benesch, Helmut; Walther Schmandt, (1981). Manipülation und wie man ihr entkommt. Frankfurt am Main: Fischer-Taschenbuch-Verlag.
Chomsky, Noam, (2003). Media Control: Wie Medien uns manipülieren. Hamburg: Europa Verlag.
